عنوان
۱-مطابق بند (ب) ماده ۲ قانون تسهیلات استخدامی و اجتماعی جانبازان انقلاب اسلامی مصوب ۱۳۷۴/۰۳/۳۱ «جانباز عنوان ایثارگرانی است که در جریان تکوین و شکوفایی انقلاب اسلامی و حفظ و حراست از دستاوردهای ارزشمند آن از تعرض و تجاوز عوامل داخلی و خارجی و یا هر گونه حوادث مستقیم ناشی از آنها و طول جنگ تحمیلی به اختلالات و نقصان های عارضی جسمی و روانی دچار شده یا بشوند و در نتیجه در روند زندگی فردی و اجتماعی با محدودیت هایی مواجه می باشند.» و وفق تبصره ۲ بند مزبور «در موارد اختلاف نظر در تشخیص و تطبیق جانباز کمیسیون موضوع ماده ۱۶ این قانون تعیین تکلیف می نماید.»
۲-مطابق ماده ۱۶ قانون تسهیلات استخدامی و اجتماعی جانبازان، «بنیاد مجاز است با موافقت ولی فقیه یا نماینده وی کمیسیونی را به نام کمیسیون رسیدگی به شکایات جانبازان با عضویت دو نفر از بنیاد، یک نفر از سازمان امور اداری و استخدامی کشور، یک نفر از وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، یک نفر از وزارت کار و امور اجتماعی و یک نفر از دستگاه ذی ربط تشکیل و حسب مورد نسبت به رسیدگی به شکایات جانبازان از عدم اجرای صحیح این قانون در دستگاه مربوط اقدام نماید. تصمیمات کمیسیون مزبور قطعی و لازم الاجرا بوده و عدم اجرای به موقع آن خلاف قانون محسوب و قابل تعقیب در مراجع ذیصلاح می باشد.»
۳-به موجب تبصره (۲) ماده (۵۸) قانون جامع خدمت رسانی به ایثارگران مصوب۱۳۹۱/۱۰/۰۲، شکایات مربوط به ایثارگرانِ مشخص شده در این ماده (خانواده شاهد، جانبازان ۲۵% و بالاتر و آزادگان) در خصوص عدم اجرای قانون مذکور نیز در صلاحیت کمیسیون ماده ۱۶ می‌باشد.
۴-مطابق آرای وحدت رویه شماره ۲۵۶ مورخ ۱۳۸۱/۰۷/۲۱ و ۷۱۲ و۷۱۳ مورخ ۱۳۹۱/۱۰/۱۱ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، رسیدگی دیوان عدالت اداری پیش از رسیدگی به موضوع شکایت و خواسته جانبازان، ناشی از عدم اجرای قانون تسهیلات استخدامی و اجتماعی جانبازان انقلاب اسلامی مصوب ۱۳۷۴ در کمیسیون موضوع ماده ۱۶ قانون تسهیلات استخدامی و اجتماعی جانبازان انقلاب اسلامی وجاهت قانونی ندارد.
۵-وفق ماده واحده قانون برقراری حقوق وظیفه یا مستمری بازماندگان آن دسته از مهاجران و کسانی که به مناطق جنگی مراجعت نموده و به علت برخورد با مواد منفجره معلول یا فوت می شوند ۰۱۳۷۲/۰۶/۰۹ با اصلاحات و الحاقات بعدی «آن دسته از مهاجران و کسانی که در مناطق جنگی به علت برخورد با مواد منفجره از قبیل نارنجک، مین، گلوله توپ و غیره معلول یا‌فوت شده یا می شوند، حسب مورد در حکم جانباز یا شهید تلقی و طبق ضوابط بنیاد شهید و بنیاد جانبازان از حقوق و مزایای شهیدان و جانبازان جنگ تحمیلی برخوردار می شوند.» و برابر ماده ۲ آیین نامه اجرایی قانون مزبور مصوب ۱۳۷۳ « تشخیص موارد مندرج در ماده (۱) این آیین نامه و خسارت، شهرت به فساد یا ضدانقلاب و عمد یا سهل انگاری موضوع تبصره (۴) قانون با رعایت ضوابط بنیاد شهید انقلاب اسلامی و بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی به عهده کمیسیونی مرکب از استاندار ـکه ریاست کمیسیون را به عهده دارد و مدیران کل بنیاد شهید انقلاب اسلامی، بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی، وزارت اطلاعات و کمیته امداد امام خمینی ره و دادستان انقلاب و فرمانده نیروی انتظامی استان مربوط است.»
۶-به موجب تبصره ۴ ماده واحده قانون برقراری حقوق وظیفه یا مستمری بازماندگان آن دسته از مهاجران و کسانی که به مناطق جنگی مراجعت نموده و به علت برخورد با مواد منفجره معلول یا فوت می شوند، «تصمیمات کمیسیون ماده ۲، بر اساس آیین‌نامه قبلی، ضمن عطف به ماسبق شدن قطعی و از تاریخ تصویب لازم‌الاجراء است و توسط رئیس کمیسیون به مبادی ذیربط ابلاغ می‌شود.»
۷-مستفاد از رای وحدت رویه شماره ۴۳۸ مورخ ۱۳۹۶/۰۵/۱۰ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ، کمیسیون ماده ۱۶ قانون تسهیلات استخدامی جانبازان شخصیت حقوقی مستقل از بنیاد شهید و امور ایثارگران دارد و دعوا توجهی به بنیاد شهید ندارد.
۸-طبق ماده ۱۰ آیین نامه تعیین و احراز مصادیق عملی شهید، در حکم شهید و سایر مصادیق ایثارگری (مفقودالاثر، جانباز، آزاده و اسیر) موضوع تصویب نامه شماره ۲۵۸۲۵ ت ۴۹۱۸۹ مورخ ۱۳۹۳/۰۳/۱۰ هیأت وزیران و تبصره ماده ۱ آیین‌نامه اجرایی قانون حال اشتغال مستخدمین شهید، جانباز ازکارافتاده و مفقودالاثر انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی (تصویب نامه شماره ۹۸۶۶ ت ۲۴۵ ه مورخ ۱۳۷۳/۰۷/۰۲ هیأت وزیران) «در صورت بروز ابهام در تطابق مصادیق شهید و در حکم شهید با مفاهیم آن و سایر مصادیق ایثارگری، بین نیروهای مسلح و بنیاد، پرونده براساس اختیارات ناشی از گردشکار پرونده‌های مسدود به شماره ۵۱۷۳ مورخ ۱۳۶۹/۱۱/۱۱ مصوب مقام معظم رهبری به شرح ماده (۱۱) اتخاذ تصمیم و تعیین تکلیف می‌شود.» و مطابق بند (پ) ماده مارالذکر «براساس گردش کار شماره ۵۱۷۳ مورخ ۱۳۶۹/۱۱/۱۱ مصوب مقام معظم رهبری، امور ایثارگران ستاد کل موظف است پرونده‌های اختلافی (بین بنیاد و نیروهای مسلح) را بررسی و ظرف سه ماه از تاریخ وصول پرونده، رای نهایی را در مورد آن صادر نماید و رای مذکور برای طرفین لازم‌الاجراء است.»
۹-مطابق بند (الف) ماده ۸۷ قانون برنامه ششم توسعه مصوب ۱۳۹۵/۱۲/۱۴، «دولت مکلف است در اجرای ماده (۶۱) قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۲) مصوب ۱۳۹۳/۱۲/۰۴ به نحوی برنامه‌ریزی نماید که تا دو سال اول اجرای قانون برنامه کلیه مشمولان ماده مذکور تعیین تکلیف گردند. یگانهای اعزام‌کننده نهادهای متولی موظفند گواهی مورد نیاز افراد مشمول این ماده و صورت سانحه را به کمیسیون احراز بنیاد شهید و امور ایثارگران ارائه نمایند. تبصره- بنیاد شهید و امور ایثارگران موظف است رزمندگان هشت سال دفاع مقدس که صورت‌سانحه بالینی همزمان مجروحیت را ندارند اما مجروحیت آنها توسط کمیسیون پزشکی نهاد اعزام‌کننده (نیروهای مسلح) احراز می‌گردد را به‌عنوان جانباز تلقی نماید و حداقل پنج درصد (۵%) جانبازی به آنها تعلق می‌گیرد.»
قوانین
۱- ۱۳۷۲/۶/۹ ماده واحده قانون برقراری حقوق وظیفه یا مستمری بازماندگان آن دسته از مهاجران و کسانی که به مناطق جنگی مراجعت نموده و به علت برخورد با مواد منفجره معلول یا فوت می شوند مصوب ۱۳۷۲/۰۶/۰۹ مجلس شورای اسلامی
۲- ۱۳۷۴/۳/۳۱ قانون تسهیلات استخدامی و اجتماعی جانبازان انقلاب اسلامی مصوب ۱۳۷۴/۰۳/۳۱ مجلس شورای اسلامی
۳- ۱۳۸۹/۵/۳۱ قانون اصلاح ماده واحده قانون برقراری حقوق وظیفه یا مستمری بازماندگان آن دسته از مهاجران و کسانی که به مناطق جنگی مراجعت نموده و به علت برخورد با مواد منفجره معلول یا فوت می شوند مصوب ۱۳۸۹/۰۵/۳۱ مجلس شورای اسلامی
۴- ۱۳۹۱/۱۰/۲ قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران مصوب ۱۳۹۱/۱۰/۰۲ مجمع تشخیص مصلحت نظام
۵- ۱۳۹۳/۱۲/۴ قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۲) مصوب ۱۳۹۳/۱۲/۰۴ مجلس شورای اسلامی
۶- ۱۳۹۵/۱۲/۱۴ قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (۱۴۰۰ – ۱۳۹۶) مصوب ۱۳۹۵/۱۲/۱۴ مجلس شورای اسلامی
مقررات
۱- ۱۳۷۳/۶/۱۳ آیین نامه اجرایی قانون حالت اشتغال مستخدمین شهید، جانباز از کارافتاده و مفقود الاثر انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی (تصویب نامه شماره ۹۸۶۶ ت ۲۴۵ ه مورخ ۱۳۷۳/۰۷/۰۲ هیأت وزیران)
۲- ۱۳۹۳/۲/۲۴ آیین نامه تعیین و احراز مصادیق عملی شهید، در حکم شهید و سایر مصادیق ایثارگری (مفقودالاثر، جانباز، آزاده و اسیر) (تصویب نامه شماره ۲۵۸۲۵ ت ۴۹۱۸۹ مورخ ۱۳۹۳/۰۳/۱۰ هیأت وزیران)
آراء هیات عمومی
۱- ۱۳۸۱/۷/۲۱ رای وحدت رویه شماره ۲۵۶ مورخ ۱۳۸۱/۰۷/۲۱ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری رسیدگی ماهوی به اختلاف در تشخیص و تطبیق جانبازی در صلاحیت کمیسیون رسیدگی به شکایات جانبازان موضوع ماده ۱۶ قانون تسهیلات استخدامی و اجتماعی جانبازان و خارج از صلاحیت رسیدگی دیوان است.
۲- ۱۳۹۱/۱۰/۱۱ رای وحدت رویه شماره ۷۱۲ و ۷۱۳ مورخ ۱۳۹۱/۱۰/۱۱ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری رسیدگی به شکایات جانبازان از عدم اجرای صحیح قانون تسهیلات استخدامی و اجتماعی جانبازان در صلاحیت کمیسیون ماده ۱۶ قانون مذکور قرار دارد و در صورتی که تصمیم کمیسیون مورد اعتراض قرار گیرد، رسیدگی در صلاحیت دیوان عدالت اداری است.
۳- ۱۳۹۶/۵/۱۰ رای وحدت رویه شماره ۴۳۸ مورخ ۱۳۹۶/۰۵/۱۰ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری کمیسیون موضوع ماده ۱۶ قانون تسهیلات استخدامی و اجتماعی جانبازان واجد شخصیت حقوقی مستقل از بنیاد شهید و امور ایثارگران است.
